Home Ontdek Hamburg Geniale architectuur: het Chilehaus in het Kontorhausviertel

Geniale architectuur: het Chilehaus in het Kontorhausviertel

door Fem
Gepubliceerd: Bijgewerkt op

Werken in werelderfgoed, in Hamburg kan dat. En wel in werelderfgoed Chilehaus. Het Kontorhausviertel staat namelijk samen met de Speicherstadt op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Het boegbeeld van dat Kontorhausviertel is het Chilehaus, en ondanks mijn fobie voor kantoorkoffie zou ik daar best willen werken.

Het Chilehaus is namelijk een architectonisch hoogstandje waar je u tegen zegt. En dat ‘boegbeeld’ mag je trouwens vrij letterlijk nemen, want het gebouw heeft de vorm van een schip.

Het lijkt me duidelijk dat we het Chilehaus fluks van dichterbij moeten bekijken!

Architectonisch hoogstandje in Hamburg: het Chilehaus in het Kontorhausviertel, poster

Willy Dzubas, 1932, public domain, MKG Sammlung Online

Chilehaus architectuur: een baksteenwonder

Hypermodern baksteenexpressionisme

Het Chilehaus werd begin jaren ’20 gebouwd in opdracht van Henry B. Sloman, ooit de rijkste man van Hamburg. Hij handelde in salpeter uit Chili en had een kantoor nodig. De opdracht ging naar architect Fritz Höger, die een paar jaar later ook aan de Sprinkenhof (aan de overkant van de straat) zou werken.

Als bouwstijl koos hij voor het in die tijd hypermoderne en populaire backsteinexpressionisme. Voor de look van het gebouw koos hij voor de contouren van een scheepsboeg en de welvingen van een scheepsbuik, als symbool voor het werk van de eigenaar. Of had de krasse vorm van het gebouw in eerste instantie toch veel te maken met de vorm van het grondstuk?

Het leek er overigens lange tijd op dat de bouw van dit kantoorpand een soort Noord-Zuid-lijn of Elbphilharmonie avant la lettre zou worden: voordat de eerste steen gelegd kon worden, werden maar liefst 17 ontwerpen bij de stad Hamburg ingediend. En zelfs nadat de bouwers al begonnen waren met bouwen, werden de plannen nog gefinetuned.

UNESCO-werelderfgoed in Noord-Duitsland | Chilehaus Hamburg | Standort Hamburg

De ontwerpfase van het Chilehaus duurde wat lang, maar het gebouw was meteen een dikke hit

Maar toen de ontwerpen eenmaal goedgekeurd waren en het pand er stond, was het onmiddellijk een megahit. Er was wereldwijd geen architectuurtijdschrift dat dit hoogstandje niet op de cover had. Het Chilehaus werd, met zijn tien verdiepingen, ook wel Hamburgs eerste wolkenkrabber genoemd. De scheepsboeg van het kantoor werd letterlijk het boegbeeld van Hamburg.

Inmiddels heeft de Elbphilharmonie de rol als boegbeeld wel overgenomen, maar je ziet meteen waarom het ontwerp van het Chilehaus insloeg als een bom.

Baksteenexpressionisme in Hamburg: het Chilehaus in het Kontorhausviertel | Standort Hamburg

Hamburg UNESCO: Chilehaus

Eigenlijk was het logischer geweest om het Chilehaus ‘Slomanhaus’ te noemen, maar dat was er al

In de vroege jaren ’20 was het gebruikelijk dat gebouwen de naam van de opdrachtgever kregen. De meest voor de hand liggende naam voor deze kantoorkolos was dan ook ‘Slomannhaus’. Maar familie van Henry B. had meerdere panden in de stad en een Slomanhaus was er dus al. Daarom kreeg dit kantoor een naam die herinnerde aan Slomans handelsreizen en werk in Zuid-Amerika.

Boegbeeld uit B-materialen

Dit boegbeeld mocht dan wel een wonder der baksteenarchitectuur zijn, de gebruikte bakstenen hadden een wat curieuze herkomst. Sloman had namelijk voor een prikje een grote partij donkere bakstenen op de kop getikt. (Hij was niet voor niks heel rijk…) De kwaliteit was op z’n best dubieus te noemen en veel stenen waren kapot, maar de architect had het er maar mee te doen. Zodoende hebben sommige decoratieve elementen op de gevel een wat aparte vorm.

Er is echter ook een andere versie van dit verhaal, en een citaat van de architect, waarin hij zegt dat hij voor de gevel van het gebouw uitgerekend die stenen koos die normaal voor vloeren en varkensstallen (!) gebruikt werden, omdat hij ze juist voor dit gebouw heel geschikt achtte. Wat er waar is…. ?

„Erwähnt sei noch, daß ich für die Fronten des Chilehauses ausgerechnet Ausschußklinker wählte, die sonst normalerweise allenfalls für Schweinställe, Fußböden-Pflasterungen gut genug gehalten würden. Mir aber waren diese deformierten Brocken für meinen Riesenbau gerade so gut, nur durch ihre natürliche Knupperigkeit, so wie sie durch höchste Feuersglut wurden, waren sie mir lieb, nur ihnen verdanke ich einen Großteil der Wirkung des Riesenbaus (…).“

Photographenatelier Gebr. Dransfeld, 1924–1930, public domain, MKG Sammlung Online

Photographenatelier Gebr. Dransfeld, 1924–1930, public domain, MKG Sammlung Online

UNESCO Werelderfgoed in Hamburg: Kontorhausviertel

High tech snufjes in de kelder

De kelders van het Chilehaus staan nog hoog op mijn Must See lijst. Gebeurt daar iets spannends dan? Jawel! Het gebouw ligt namelijk onder Elbe-niveau, en staat (net als de hele Speicherstadt) op drassige grond. Daarom is de kelder voorzien van hypermoderne snufjes om te zorgen dat het gebouw niet instort of ernstig beschadigd raakt in geval van een overstroming (waaronder een verwarmingssysteem dat kan drijven, mocht de kelder onder water komen te staan).

Erstklassige trappenhuizen

Op de bakstenen aan de buitenkant werd (mogelijk) flink bespaard. Maar aan de binnenkant is nergens op bezuinigd. De binnenkant van het Chilehaus, en dan vooral de trappenhuizen en raampartijen, is zo mogelijk nog veel interessanter en fraaier dan de buitenkant.

Elke ingang heeft een andere trappenhuisstijl, en veel van de trappen zijn versierd met kleine sculpturen (o.a. schildpadjes). De beelden zijn gemaakt door beeldhouwer Richard Kuöhl, die ook de sculpturen aan de gevel maakte.

De oude naamborden zijn er nog, ook al staan er nu nieuwe voor. Hieronder trappenhuis C – je zou er bijna een kantoorbaan voor overwegen…

Tip: bekijk ook mijn artikel 15x de mooiste trappenhuizen in Hamburg

Chilehaus in het Kontorhausviertel van Hamburg: trappenhuis C

Chilehaus ingang C

UNESCO-werelderfgoed Chilehaus bezoeken (of er werken?!)

Sinds 1983 valt het Chilehaus onder monumentenzorg (Denkmalschutz) en sinds zomer 2015 staat het samen met de andere kantoren van het Kontorhausviertel en de Speicherstadt op de UNESCO-Werelderfgoedlijst.

Het is zeker een bezoek waard. Houd er wel rekening mee dat het Chilehaus nog steeds een kantoor is en dat er geen rondleidingen gegeven worden.

De beste manieren om er binnen te komen zijn:

  • Solliciteren bij een van de bedrijven die gevestigd zijn in het Chilehaus, natuurlijk 😉
  • Het programma voor de Tag des offenen Denkmals in de gaten houden. Het Chilehaus doet tijdens de monumentendagen meestal zijn deuren open en laat je dan ook de kelders bezoeken.
  • Ben je nou in de buurt en kom je toevallig iemand tegen/raak je in gesprek met iemand die er werkt, dan kun je altijd even vragen of je een kijkje mag nemen. Nee heb je, ja kun je krijgen. Zomaar naar binnen gaan wordt over het algemeen niet erg gewaardeerd.

Wil je meer weten over de Speicherstadt en het Kontorhausviertel, dan kun je meegaan met een rondleiding – ook al kun je de kantoren dan niet in, je komt een hoop te weten.

Je vindt het Chilehaus aan de Fischertwiete 2A, U Steinstraße.

Baksteenexpressionisme in Hamburg

Ter gelegenheid van Hamburgs eerste plek op de UNESCO-Werelderfgoedlijst werd ik in 2015 uitgenodigd voor een speciale tour door het Kontorhausviertel en de Speicherstadt. Ik mocht het Chilehaus van binnen bekijken, wat heet, ik mocht zelfs het dak op! Waarvan hiernaast akte. Eenmaal op het dak wilde ik overigens vooral gauw naar beneden, want hoogtevrees

Lees meer over Hamburgs werelderfgoed en het Kontorhausviertel

Ben je nieuwsgierig naar meer architectuur in Hamburg? Bekijk dan alle artikelen die ik het label #architectuur gegeven heb.

Een aanrader is, vind ik als architectuurnerd, ook de Hamburg Architekturführer, een uitgebreide gids over de architectuur van Hamburg.


Atelier J. Hamann, 1924–1933, public domain, MKG Sammlung Online

Op naar Hamburg!

Heb je nu ook zin gekregen in een architectuurtrip naar Hamburg, dan helpt deze pagina je op weg om je reis te plannen. Met de trein ben je er zo! Bekijk ook deze artikelen voor nog meer inspiratie:

Heb je deze artikelen al gelezen?

2 reacties

Matthias MProve 20 januari 2020 - 20:34

Danke für den liebevollen Bericht! Hier habe ich noch ein paar mehr von Carl Dransfelds Photos des Chilehauses und den anderen Kontorhäusern: http://photo.mprove.net/dransfeld/hoeger/kontorhausviertel.html

Antwoorden
Fem 20 januari 2020 - 20:50

Moin Matthias, danke! Ich nehme den Link auf gern auf in meinem (bald zu eröffentlichen) Artikel über das Kontorhausviertel! Die Treppenhäuser!! <3

Antwoorden

Laat een reactie achter

Standort Hamburg is de enige Nederlandstalige blog die helemaal om Hamburg draait. Dé plek dus om tips te vinden voor je stedentrip Hamburg!

© 2012-2023 Standort Hamburg / femina docta. Alle rechten voorbehouden.  

Standort Hamburg gebruikt cookies om de site goed te laten draaien. OK Cookiebeleid