Een bijzonder verhaal achter een verstopte Stolperstein

Ik wist dat ze er waren, maar kon ze niet vinden: de Stolpersteine voor Paul en Maria Chrupalla in de Große Bergstraße.

Voor de deur van de bank Santander, op het terras van de ijswinkel af, nergens een steen te bekennen.

Op Twitter durfde ik te vragen en kwam in gesprek met @insideottensen. Hij (?) zocht mee, en was ook degene die de steentjes vond: “Ich habe sie heute entdeckt! In der Baumeinfassung zwischen 219&223. Nicht zu übersehen.”

Nu zou ‘niet over het hoofd te zien’ niet mijn omschrijving zijn, maar goed. De steentjes vertellen een bijzonder verhaal over een groep mensen van wie ik nog weinig wist: de Jehova’s Getuigen in de oorlogsjaren.

Jehova’s Getuigen: ‘Wegbereiter des jüdischen Bolschewismus’

De geloofsgemeenschap van de Jehova’s Getuigen werd meteen in 1933 al door de Nazi’s verboden. Ze stonden voor rassengelijkheid, en daarmee voor de Nazi’s als ‘Wegbereiter des jüdischen Bolschewismus’. Bovendien weigerden ze de Hitlergroet te brengen, daar in de ogen van de Jehova’s Getuigen uitsluitend God met ‘heil’ aangesproken dient te worden, en wilden ze niet in het leger. Vaak namen ze deel aan verzetsactiviteiten.

Paul en Maria Chrupalla

Maria Chrupalla, Zeugin Jehovas, geb. 29.5.1897, verhaftet KZ Ravensbrück, ermordet am 6.2.1942 in Bernburg en Paul Chrupalla, Zeuge Jehovas, geb. 26.11.1899, fast 10 Jahre Inhaftierung, überlebt.

De gemeenschap bleef ondergronds bestaan en de leden kwamen regelmatig bijeen voor bijbelkringen, voor de buitenwereld onder het mom van ‘gezellig samenzijn’. In Altona werden zulke bijeenkomsten door Maria en Paul Chrupalla georganiseerd, steeds bij iemand anders thuis.

In 1935 werd het echtpaar opgepakt als leiders van de beweging in Altona, bovendien werd Paul ervan beschuldigd dat hij uitgaven van de Wachttoren vanuit Zwitserland naar Altona smokkelde.

Zowel Paul als Maria werd enige maanden vastgehouden, en vervolgens weer vrijgelaten, waarna ze hun activiteiten weer oppakten, en een jaar later opnieuw opgepakt werden. Maria is tussen ’35 en ’37 vijf keer tot gevangenisstraf veroordeeld. Steeds verklaarde ze zich heus wel aan de wet te willen houden, als deze niet in strijd zou zijn met de wetten van de Bijbel.

Uiteindelijk werd ze van KZ Fuhlsbüttel overgeplaatst naar vrouwenkamp Ravensbrück, en van daaruit naar Bernburg gebracht. Daar werd ze samen met twaalf andere vrouwelijke Jehova’s Getuigen in februari 1942 vermoord.

Paul Chrupalla overleefde in totaal bijna 10 jaar gevangenschap in verschillende gevangenissen en kampen.

Voor Maria ligt er niet alleen een Stolperstein in de Große Bergstraße, maar bestaat er ook een Stolpertonstein in de Stolpersteine-wandeling van Guidemate.

Meer over Stolpersteine in Hamburg

De verhalen achter de Hamburgse stenen vind je in de database van Hamburger Stolpersteine.

Er is ook een app: Android en iOS.

Meer lezen over Hamburg in de Tweede Wereldoorlog

• Kinderen van de Bullenhuser Damm
• Altonaer Blutsonntag, een whodunnit
• Bekijk ook mijn andere artikelen over de geschiedenis van Hamburg