Home Ontdek Hamburg De kinderen van de Bullenhuser Damm

De kinderen van de Bullenhuser Damm

door Fem
Gepubliceerd: Bijgewerkt op

Het verhaal van de kinderen van de Bullenhuser Damm ontdekte ik eigenlijk bij toeval. Ik was in Schnelsen namelijk eigenlijk op zoek naar sprookjes. Voor een verhaal over Hamburger straatnamen fietste ik door het Märchenviertel, waar een Dornröschenweg is, en een Rumpelstilzchenweg. Hänsel en Gretel hebben er elk een eigen steeg, en er is ook een Königskinderweg.

Zoals dat gaat, dwaal je dan wat rond. Je neemt eens een andere afslag, Google Maps heeft het weer eens bij het verkeerde eind, je kent het wel. Verdwaald is een groot woord, maar toch. Aan de andere kant van het Wassermannpark vond ik toen een allerminst sprookjesachtig verhaal. In de Riwka-Herszberg-Stieg, Geschwister-Witonski-Straße, Marek-Steinbaum-Weg, en de Sergio-de-Simone-Stieg. Een verhaal uit de oorlog dat me raakte en waar ik meer over wilde weten.

Toen ik weer thuis was dook ik dus Google en mijn Hamburg encyclopedie in. De straten in dit wijkje blijken te zijn in 1991 vernoemd naar de ‘kinderen van de Bullenhuser Damm’.

Kinderen van de Bullenhuser Damm

Een overbodig geworden school: de Bullenhuser Damm Schule

Na Operatie Gomorrha in 1943 lag een groot deel van Hamburg in puin, met name het oosten van de stad. Ook van de wijk Rothenburgsort was nog weinig over. Eigenlijk had alleen de school aan de Bullenhuser Damm de bombardementen goed doorstaan. Maar omdat er geen kinderen meer in de buurt waren, was de school overbodig geworden.

Vanaf 1944 werd de school daarom gebruikt als subkamp van concentratiekamp Neuengamme (zuidelijk van Hamburg). Er verbleven gevangenen die na bombardementen puin in de stad moesten ruimen. Het subkamp werd in april 1945 geëvacueerd. Twee SS-mannen namen de leiding over het gebouw op zich.

De kinderen van de Bullenhuser Damm

In concentratiekamp Neuengamme werden gevangenen misbruikt voor medische experimenten en nu de geallieerden steeds verder oprukten, was het voor de nazi’s zaak zich te ontdoen van bewijsmateriaal. In de vroege morgen van 21 april 1945 zijn in de kelder van de Bullenhuser Damm Schule om die reden 20 joodse kinderen, degenen die in het kamp voor ze gezorgd hadden en een aantal Russische krijgsgevangenen uit kamp Neuengamme vermoord.

Hun beulen moesten hun eigen lichaamsgewicht inzetten om te zorgen dat het touw waaraan hun slachtoffers opgehangen werden strak trok, zo vermagerd waren ze.

Deze kinderen waren in Auschwitz door Mengele persoonlijk geselecteerd en naar Neuengamme gestuurd voor gevaarlijke experimenten met tbc-vaccins. Ze waren tussen de 5 en 12 jaar oud.

Onmiddellijk na de oorlog veroordeelden de Engelsen 5 daders tijdens de Neuengamme-processen ter dood. De direct verantwoordelijke artsen leken ermee weg te komen, één van hen begon zelfs een praktijk als longarts (een buitengewoon beangstigend idee als je het mij vraagt). Artikelen in de krant en herkenning op straat leidden uiteindelijk tot veroordeling en gevangenisstraffen.

De kinderen van de Bullenhuser Damm

Wie waren deze kinderen?

Journalist Günther Schwarberg hoorde 33 jaar na de oorlog over de in de school vermoorde kinderen en ging op onderzoek uit. Voor de Stern schreef hij een serie over de geschiedenis, “De SS-arts en de kinderen”, die later als boek uitgegeven werd. Met behulp van namenlijsten die een andere gevangene in Neuengamme had bijgehouden kon hij uiteindelijk de familie van 17 van de 20 kinderen vinden.

De kinderen kwamen uit heel Europa, van Nederland en Frankrijk tot Italië en Polen. Sergio de Simone kwam uit Napels en was 6 jaar toen hij in 1944 met zijn moeder, broertjes/zusjes en neefjes/nichtjes (9 familieleden in totaal) naar Auschwitz gedeporteerd werd en daar als loopjongen moest werken (6 jaar oud, he… :( ). Begin 1945 werd hij naar Neuengamme gestuurd. (Hij is het jongetje op de foto bovenaan deze blogpost.)

Ook de Poolse Riwka Herszberg was nog maar 6 toen ze in de zomer van 1944 met haar ouders naar Auschwitz gedeporteerd werd en niet veel later alleen naar Neuengamme werd overgebracht. Op de foto hieronder staat ze als baby.

Op de website van de stichting Die Kinder vom Bullenhuser Damm vind je van elk kind een biografie.

Kinderen van de Bullenhuser Damm

Gedenkstätte Bullenhusen Damm

Het schoolgebouw deed na de oorlog weer dienst als school en werd in de jaren ’80 een Gedenkstätte. Bezoekers plantten rozen voor de school, waaruit in 1985 een rozentuin ontstond. Het gebouw is gerenoveerd en er is een tentoonstelling in het bezoekerscentrum dat elke zondag gratis toegankelijk is. Elk jaar op 20 april is er een herdenking, zowel bij de school, als in Schnelsen (aan de Roman-Zeller-Platz) als op andere plekken in de wereld.

Meer info lees je op de website van Die Kinder vom Bullenhuser Damm e.V.

Gedenkstätte Bullenhuser Damm, Bullenhuser Damm 92, S Rothenburgsort
De Gedenkstätte is elke zondag van 10-17 u geopend, toegang is gratis. Verdere info over de gedenkplaats vind je op kz-gedenkstaette-neuengamme.de

Bullenhuser Damm

Andere verhalen over Hamburg in oorlogstijd

Heb je deze artikelen al gelezen?

5 reacties

Pedro 4 december 2017 - 14:02

Dat zijn echt van die verhalen die je bij de strot grijpen.
Voor iemand die de oorlog (gelukkig) niet heeft meegemaakt, kan ik me nooit echt voorstellen hoe het geweest moet zijn.
Heel goed dat dit soort plekken behouden blijven zodat ook de jongere generaties dit nooit hoeven te ondervinden.

Antwoorden
Fem 10 december 2017 - 10:59

Ja, helemaal mee eens! En straatnamen zijn een goede manier om eens geschiedenissen in te duiken die je niet (zo goed) kent.

Antwoorden
Lianne 31 december 2017 - 15:32

Wat een verhaal zeg. :( Maar ik vind het interessant dat je dit soort verhalen vertelt. Geven een plek toch iets extra’s als je dat weet.

Antwoorden
Fem 2 januari 2018 - 22:41

Ben ik helemaal met je eens! En ik vind het ook interessant om ‘in het wild’ op dingen te stuiten en dan even op te zoeken wat voor verhaal erachter zit.

Antwoorden
Johan 14 juli 2020 - 12:52 Antwoorden

Laat een antwoord achter aan Fem Antwoord annuleren

Standort Hamburg is de enige Nederlandstalige blog die helemaal om Hamburg draait. Dé plek dus om tips te vinden voor je stedentrip Hamburg!

© 2012-2023 Standort Hamburg / femina docta. Alle rechten voorbehouden.  

Standort Hamburg gebruikt cookies om de site goed te laten draaien. OK Cookiebeleid