Aan bezienswaardigheden in de Schanze geen gebrek, ondanks dat het kleinste Stadtteil van Hamburg uit slechts 2,5 straat en een paar hofjes beslaat. Je kunt je hier gemakkelijk een hele dag vermaken, want dit kleine Schanzenviertel is een van de meest levendige en alternatieve wijken van Hamburg.
Het is een spannende wijk vol kunst, cultuur, en een vleugje rebellie. Van bonte street art tot unieke winkels en een breed scala aan eetgelegenheden, in de Schanze vind je het allemaal op een oppervlakte ter grootte van een postzegel. In dit artikel bekijken we dus fluks de bezienswaardigheden in de Schanze.
Schanzenviertel toen, en nu
Maar eerst duiken we even de geschiedenis in. Zou je onderhand moeten weten op mijn blog 😉
Officieel heet het Stadtteil ‘Sternschanze’, naar een – verrassing! – stervormig verdedigingswerk op de plek waar nu het Schanzenpark ligt. Van oudsher is het Schanzenviertel, of simpelweg ‘Schanze’, een arbeiderskwartier vol fabrieken. Hiervan zie je ook vandaag nog het een en ander terug. Pal naast het station ligt bijvoorbeeld Schlachthof, onderdeel van hetzelfde complex als dat waar de Rindermarkthalle St. Pauli toe hoorde.
In de jaren ’70 trokken veel gezinnen uit de wijk weg, want de straten waren druk, en er was op dat moment nog weinig groen. Dankzij lage huren kwamen studenten en immigranten daarvoor in de plaats, waardoor de Schanze een zeer bont (en neem dat vooral heel erg letterlijk), maar soms ook onrustig Viertel werd. Toen de stad bovendien de drugsproblemen rond het Hauptbahnhof begon aan te pakken, verplaatsten dealers en junkies zich naar het Schanzenpark.
Een janboel was het gevolg. Dat was nu ook niet helemaal de bedoeling. Inmiddels is het drugsprobleem ook hier aangepakt en zijn de meeste Altbaupanden fraai hersteld. Nu is de Schanze een hip Szeneviertel met vele gekke winkeltjes, een ruime keuze aan restaurants en bars, en helaas ook torenhoge huren. Hoog tijd dus om een kijkje te gaan nemen.
Bezienswaardigheden in de Schanze
Susannenstraße en Schulterblatt
Deze twee straten vormen het hart van het Schanzenviertel. Hier ga je winkelen, eten en borrelen, dansen, en genieten van alle Altbau en street art. Of je haalt een bio-curryworst bij Schmitt Foxy Food. Of je koopt een paar schoenen en een fles wijn bij schoenen-annex-wijnzaak Südhang (tevens restaurant en wijnbar, maar daar gaan we het binnenkort over hebben, voor ik een post lang ga oreren over de wijnen aldaar, want dat doe ik, als ik de kans krijg).
De wat curieuze naam Am Schulterblatt komt van een Gasthaus dat als uithangbord een schouderblad van een walvis aan de gevel had hangen. De straat kreeg toen de bijnaam ‘beim Schulterblatt’.
De grens tussen Altona en Hamburg is in de loop der jaren nogal eens verschoven. Een tweetal grensstenen aan het Schulterblatt herinneren aan de stand van 1889. De stenen staan onder Denkmalschutz. Deze ligt op de hoek Schulterblatt/Susannenstraße, onder, godbetert, een prullenbak.
Schanzenhöfe
De Schanzenhöfe is een complex van historische gebouwen van het oude slachthof dat is omgebouwd tot meerdere restaurants, en een club. Hier vind je onder andere de Ratsherrn Brauerei, een brouwerij die rondleidingen en proeverijen organiseert. Heb je de smaak te pakken, dan is Gastbrauhaus das Alte Mädchen een goede plek om nog meer mooie biertjes te proeven. Houd ook de Hamburg Beer Week in de gaten, want dan is er op dit terrein veel te beleven.
Rote Flora
Om de Flora, aan het Schulterblatt, kun je niet heen. Je herkent het oude theater aan de zwervers die op de trap wonen en deel zijn van het meubilair, en aan de graffiti. Ooit was het een variététheater. Daarna werd het een concertzaal, bioscoop, en zelfs een tijdje een discountwinkel.
Eind jaren ’80 waren er plannen om de Flora om te bouwen zodat het Das Phantom der Oper (de musical, niet per se het spook zelf) kon huisvesten. Hierop volgden grote protesten uit de buurt. De Schanzenaren waren ervan overtuigd dat dit tot ernstige Gentrifizierung zou leiden en alleen maar voor ellende zou zorgen.
Om deze wilde plannen te voorkomen werd het pand in november 1989 bezet door linkse activisten. De Rote Flora is privé-eigendom, omdat de stad er vanaf wilde (politiek gezien kwam het allemaal niet zo lekker uit, met al die opstandige lieden in de Flora). De eigenaar is bij nader inzien ook niet heel blij met de activisten en eigenlijk wil de stad het pand ook weer terugkopen. Gedoe alom dus.
Zoals je ziet is de Flora bij jong en oud geliefd… 😉 (Er worden ook rondleidingen gegeven, hier was er een gaande.)
Intussen is de Rote Flora een cultuurcentrum waar je Flohmärkte en lezingen vindt, maar is het ook hét centrum van waaruit demonstraties georganiseerd worden en waar jaarlijks het Schanzenfest begint. Traditioneel starten bij demonstraties de rellen ook hier en worden jaarlijks de ruiten van de Hamburger Sparkasse ingeslagen. Het verhaal gaat dat de Haspa dit in 2007 zo beu was dat de bank een briefje op de deur hingen met het verzoek: “Leute, bitte, dieses Jahr die Deutsche Bank”, en dat in dat jaar de ruiten van de Haspa de eerste mei overleefden, maar die van de Deutsche Bank (tegenover de Haspa) jammerlijk sneuvelden…
Voor het spook van de opera werd overigens een nieuw theater gebouwd, mocht je bezorgd geraakt zijn dat het dakloos geworden was: de Neue Flora vind je bij station Holstenstraße.
Naast de Rote Flora ligt HausIII&70, waar je maar liefst vier bars vindt en keuze hebt uit een uitgebreid kunst&theater&muziekprogramma.
Street art
De Rote Flora is verre van het enige kunstwerk in de Schanze: bijna iedere straathoek is beschilderd, overal waar je kijkt, vind je kleurrijke graffiti en murals. De bekende Berlijnse street artist El Bocho komt ook regelmatig iets nieuws op de muren van de Schanze plakken!
Stolpersteine
Ook in deze wijk zijn verschillende Stolpersteine gelegd, waaronder voor de Pianoforte Fabrik. Onderstaande steentjes liggen in de Susannenstraße, bij nr. 6. Bijzonder aan het verhaal van de Salomons is dat hun dochter net op tijd met haar man naar Amerika kon vluchten en zo de oorlog heeft overleefd. Zij vertelde het Stolpersteine Projekt het verhaal van haar ouders.
Kijk voor je naar de Rote Flora kijkt ook even naar de Stolperstein voor de Sinti bokser Johann Trollmann, die voor de trap van de Flora ligt.
Schanzenturm
Een van de bezienswaardigheden in de Schanze die je niet kunt missen is de Schanzenturm, gebouwd tussen 1907 en 1910. Ooit was het Europa’s grootste watertoren. Hij was nog tot 1961 in gebruik (en nog tot 1970 in archieffunctie en plek om watervoorzieningsapparatuur te testen).
Daarna zag het er somber uit voor de toren: hij stond leeg, als kantoorpand bleek hij onbruikbaar en omwonenden protesteerden hevig tegen iedere vorm van ‘Umnutzung’.
Uiteindelijk pachtte Mövenpick het gebouw en begon in 2005 met een grondige verbouwing. Je kunt er nu overnachten met uitzicht op het Schanzenpark, en borrelen in de CAVE bar in de kelder van het hotel. De tower suite heeft een 360° uitzicht over Hamburg.
Kilimanschanzo
Ik zei toch dat je ‘bont’ heel letterlijk moest nemen?
De Kilimanschanzo is een van boven tot onder beschilderde klimwand – met een geniale naam – aan de oude Hochbunker in het Florapark, direct achter de Rote Flora. Als je nog op zoek bent naar iets te doen in de Schanze: op zondagen kun je hier gratis klimmen. Om op andere dagen te kunnen klimmen moet je lid zijn van de klimclub, als gast van een lid mee komen of een cursus doen. Je moet sowieso aantonen dat je een beetje kunt klimmen, of meedoen met een cursus. Of je parkeert jezelf met een biertje in het park en kijkt hoe anderen klimmen, net zo leuk.
Meer info op kilimanschanzo.de.
Of je speelt een potje tafeltennis met een van de Svennen, dat kan ook, want er staan ook tafeltennistafels in het Flora Park (zoals in elk park in Hamburg, eigenlijk).
Pianoforte Fabrik
Naast de Deutsche Bank, aan Schulterblatt 58, ligt de niet heel opvallende poort naar een Backsteinjuweel, de Pianoforte Fabrik uit 1873. Aan een binnenplaats bevindt zich een groot fabriekencomplex waar ooit piano’s gemaakt werden, maar waar ook rubber verwerkt werd, machines gebouwd werden en kruiden gesorteerd en gemalen werden. In het voorhuis (‘Block C’), dus aan de Schulterblattzijde, woonden tussen 1942 en 1945 dwangarbeiders.
Met name dat voorhuis raakte in de oorlog zwaar beschadigd, maar werd in de jaren ’50 weer opgelapt. In de jaren ’90 werd het hele complex grundsaniert, met behoud van oude details, zoals de schoorsteen en de naam van Lübeck & Co. Maschinenfabrik op een van de gevels.
Het complex wordt nu bewoond door creatieve bedrijven, waaronder fotografen, ontwerpers en filmmakers. De poort is door de week tot 22 u ’s avonds open, en kun je een kijkje nemen, maar in het weekend sta je dus voor een dichte deur. (Althans, ik stond voor een dichte deur in het weekend, maar dat gebeurt jou met deze info niet – en mij gebeurt het ook geen tweede keer.)
Cultuursnuiven in de Schanze
Cultuursnuiven, dat kan natuurlijk ook in de Schanze. Of gewoon een feestje bouwen. Bijvoorbeeld hier:
Haus 70&III
In Haus 70&III, Schulterblatt 73, naast de Rote Flora, hebben we keuze uit Chief Brody (nieuw sinds herfst 2019), Galopper des Jahres (voor de liefhebbers van aparte biertjes), Jolly Jumper (een kroeg waar regelmatig dj’s komen, maar niet als er voetbal uitgezonden wordt en ook niet op zondagavond, want dan kijk je hier Tatort) en Schmidtchen (voor Kaffee&Kuchen). Houd het Veranstaltungsprogramm in de gaten, want dat is net zo bont als het publiek dat in Haus 70&III komt.
3001 Kino
3001 is een van de Kinos die wel eens een film OmU vertoont, dus niet nagesynchroniseerd. Dat alleen al is natuurlijk een dikke plus. Blockbusters kun je er niet kijken, maar wel veel internationale films. Klein (91 zitplaatsen) en knus, en met een prima Napolitaanse pizzeria (Jill) ernaast waar je na de film nog een drankje kunt halen.
Shoppen en Feinkost
Aan ‘Szeneläden’ in de Schanze geen gebrek: als je houdt van kleine, unieke en aparte winkeltjes, zit je hier goed. Als je gewoon een lekker stuk kaas mee naar huis wilt nemen trouwens ook.
In de Schanze vind je voornamelijk onafhankelijke boetieks en vintage winkels. Of je nu op zoek bent naar unieke mode, handgemaakte sieraden of tweedehands schatten, in het Schanzenviertel wordt je vast fündig.
Kauf dich glücklich + outlet
Ook Kauf dich glücklich is zeer bekend en niet echt een Geheimtipp te noemen. Deze woon-en-hebbedingen-winkel zit in de Susannenstraße op nr. 4. Maar… in de Bartelstraße, verstopt aan een hofje op nr. 55, is nóg meer te vinden, namelijk de outlet van Kauf dich Glücklich.
Lokaldesign
Als je op zoek bent naar bijzondere meubels en woonaccesoires, dan zou je wel eens goed bij Lokaldesign kunnen slagen. De meubels worden gemaakt door jonge ontwerpers en zijn bijna allemaal uniek. Lokaldesign werkt o.a. samen met kunsthogescholen. De winkel zit aan Schulterblatt 85.
Wie es euch gefällt
Bij Wie es euch gefällt, Juliusstraße 16, koop je kleding, accessoires in alle prijsklassen, en soms kun je in deze winkel ook kunstwerken bekijken. Ligt op ongeveer 10 minuten lopen vanaf S-Bahn station Sternschanze.
Hanseplatte
In een gebouw dat vroeger bij het Hamburger Schlachthof hoorde, zit nu o.a. platenzaak Hanseplatte die gespecialiseerd is in Hamburgse bands. Hanseplatte verkoopt naast platen, dvd’s en boeken ook shirts en andere merchandise. Neuer Kamp 32, tegenover de Rindermarkthalle, net op de grens tussen St. Pauli en de Schanze.
Stadtkutter
Stadtkutter was ooit een pop-up store, maar was zo’n succes dat de winkel nu gewoon ‘voor vast’ is. Als je nog op zoek bent naar een echt Hamburgs souvenir, is de kans groot dat je hier slaagt. Alle producten bij Stadtkutter zijn gemaakt door ontwerpers uit Hamburg en omgeving.
Stadtkutter, Weidenallee 17, S/U Sternschanze
Addiwan
Addiwan importeert sjaals, sieraden en frutsels uit India. Je vindt het waarschijnlijk of geweldig om in het winkeltje rond te struinen, of verschrikkelijke kitsch. Toch zou ik ook in het laatste geval even naar binnen wippen onder het mom van je-weet-maar-nooit. Dit winkeltje zit al ruim 24 jaar aan de Susannenstraße 15, en heeft dus al heel wat voorbij zien komen.
Flohschanze
Het hele jaar door kun je elke zaterdag bij Neuer Kamp 30 terecht voor een van de populairste Flohmärkte van Hamburg, Flohschanze.
Bruno’s Käseladen
Een kaaswinkel mag natuurlijk niet ontbreken in dit overzicht, want hallo, KAAS! En soms ook wijn (met proeven), dus een winkeltje dat je niet zomaar voorbij moet lopen. Schulterblatt 60.
Vasco Nuevo
Bio-inkopen (of moet ik zeggen: nog meer Bio-inkopen) doe je bij Vasco Nuevo, Schulterblatt 98.
Goede restaurants in het Schanzenviertel
Er zijn nog veel meer plekken in de Schanze waar je jezelf kunt trakteren. Es sich gut gehen lassen, zeggen we hier. Ook de restaurant/kroegdichtheid is in de Schanze namelijk bijzonder hoog. Als je de Susannenstraße, Schanzenstraße en het Schulterblatt hebt uitgekamd ben je waarschijnlijk een hele dag verder en toe aan een voetmassage…
Maar vooral heb je waarschijnlijk honger! Dat komt mooi uit, want daar weet ik ook het een en ander van. Bekijk hier mijn tips voor de leukste restaurants in het Schanzenviertel. Van ontbijt tot aan de borrel en alles ertussenin, er zit vast iets voor je bij.
Fijne hotels in het Schanzenviertel
Het Schanzenviertel mag dan niet groot zijn, je hebt er zeker keus uit een paar fijne hotels. Mijn favorieten zijn Fritz im Pyjama en zijn broertje Pyjama Park Schanzenviertel. Dit zijn prachtige design hotels. Pyjama Park heeft ook een hostelgedeelte. Een derde broertje is Pyjama Park St. Pauli.
Wil je op een bijzondere locatie logeren, kijk dan even bij Mövenpick in de oude watertoren, direct aan het Schanzenpark.
➤ Doe hier nog meer hotelinspiratie voor de Schanze op.
Op naar Hamburg!
Zin gekregen in een stedentrip Hamburg? Dan helpt deze pagina je op weg om je reis te plannen. Met de trein ben je er zo! Hotelinspiratie nodig? Heb ik hier voor je. Bekijk ook deze artikelen voor nog meer inspiratie:
- 100 dingen die je in Hamburg gedaan moet hebben
- Insider tips: Hamburg voor gevorderden
- Veel Hamburg voor weinig geld: de beste budgettips voor een stedentrip Hamburg
- 11x fijne reisgidsen over Hamburg
Bewaar de bezienswaardigheden in de Schanze voor later
