Ahoi Matrosen!
Het lag nooit erg voor de hand dat ik ooit een artikel zou schrijven over mijn favoriete Duitse woorden. Mijn leraar Duits was een zeldzaam akelige man en mijn beduimelde exemplaar van Neuer Deutscher Wortschatz was ouder dan ik zelf. (Mijn school was niet zo van de nieuwe materialen.) (Dit gold voor zowel het lesmateriaal als het sanitair als ook het docententeam. Maar dit terzijde.)
Maar nanu, ik woon inmiddels 12,5 jaar in Hamburg, zoals je eerder hebt kunnen lezen, en onderstaand lijstje is dus ontstaan ondanks meneer Van Z., wat op zichzelf een godwonder mag heten. Gelukkig maar, want Duits is me de afgelopen jaren een bijzonder vermakelijke, aandoenlijke en mooie taal gebleken. Dit zijn dan ook over de favorieten de afgelopen 12,5 jaar. Het lijstje wil nogal eens variëren en vooral ook groeien.
kleinlaut
Kleinlaut, nagenoeg onvertaalbaar met één woord, maar toch wel een van de mooiste en veelzeggendste woorden die ik ken.
Kleinlaut wordt iemand die een hele grote bek had en prompt een toontje lager gaat zingen als iemand erop wijst dat hij het ernstig bij het verkeerde eind heeft. Kleinlaut wordt ook het kind dat een flinke uitbrander van zijn moeder krijgt.
kollabieren
Instorten (fysiek), bij voorkeur met een beetje drama. Hou ik wel van.
beschwippst
Ach, december, een borrel daar, een Glühwein op de kerstmarkt en een sekt op de Silvesterparty, voor je het weet ben je een beetje beschwippst, ook wel angetüddelt, of, ook mooi, angeschickert.
der Filmriss
Heb je nou veel te diep in dat glaasje zitten staren en ben je stukken van de avond helemaal kwijt, dan heb je last van een Filmriss. Overkomt Tante Poldi regelmatig, weerhoudt haar er niet van om allerlei moordzaken op te lossen! (Mijn favoriete Krimis hebben de afgelopen jaren de grootste bijdrage geleverd aan mijn woordenschat. Om niet te zeggen dat mijn Duitse woordenschat grotendeels te danken is aan het feit dat ik Regionalkrimis verslind. Ook leuk voor dialect trouwens, hebben we het nog een andere keer over, misschien.)
Heb je de Alte Harburger Elbbrücke al eens gezien?
papperlapapp
Als iemand om de hete brij heen draait en allerlei uitvluchten bedenkt om je vraag maar niet te hoeven beantwoorden, dan roep je tegen hem ‘jaja, papperlapapp, geef nou maar toe dat je een Filmriss had, aap’.
Sinnbefreit
Een net wat nettere manier om te zeggen dat het idee van de ander volstrekt zinloos is.
Fußhupe
Je kent er vast een, zo’n piepklein hondje dat denkt dat hij een leeuw is. Hij blaft harder dan dat hij groot is!
Beratungsresistent
Iemand die beratungsresistent is, doet altijd waar hij zelf zin in heeft, wat je ook zegt en aan hoeveel stenen hij zich ook stoot. Advies? Dat gaat het ene oor in, het andere weer uit!
Begriffsstutzig
Als het kwartje maar niet wil vallen… is je gesprekspartner misschien gewoon begriffsstutzig.
Dementsprechend
Dementsprechend betekend gewoon zoveel als ‘en dus’ / ‘en daarom…’ / dienovereenkomstig maar dan mooier gezegd. Sommige woorden moet je ook gewoon door Philipp Schepmann laten uitspreken. (Of door David Attenborough, als het om Engels gaat, maar dit even geheel terzijde.)
Jemanden ins Jenseits befördern
O, ja, we hadden het er al even over dat ik waarschijnlijk te veel Regionalkrimis lees (zie ook Grave Affairs, nu we het er toch over hebben). Maar zeg nou zelf, dit is toch een prachtige manier om te zeggen dat je strotjeknijpneigingen hebt bij iemand?
Iemand naar het hiernamaals bevorderen, ich bitte Sie!
Avond aan het Altonaer Balkon
bugsieren
Je kunt iemand hinaus komplimentieren, maar je kunt iemand ook zelf hinausbugsieren (of ook hinein, al naar gelang behoefte). Als je iemand eruit bonjourt of komplimentiert, dan laat je het lopen/gaan aan hemzelf over. Bugsier je iemand ergens naartoe, dan help je hem fysiek een handje door te duwen, trekken of slepen. Onwijs doei, en we faxen!
nuscheln
Dit werkwoord laat zich prima vertalen, maar wil je echt weten wat het betekent, dan luister je het beste gewoon naar een interview met Udo Lindenberg. Heeft dan geen enkele verdere uitleg meer nodig. 😉
Doet me trouwens denken aan die keer dat we vroeger bij d’uitgeverd op kantoor verplicht een voicemailboodschap moesten inspreken. Nu ben ik een geriatrische millennial, en wij geriatrische millennials bellen niet en willen ook zeer zeker niemand aanmoedigen ons te bellen. Dus heb ik mijn voicemail zo onduidelijk mogelijk voll-genuschelt. Udo zou trots op me geweest zijn.
im Anmarsch sein
Als iemand im Anmarsch is, is hij gewoon in aantocht, zo veel verschil met het Nederlands is er niet. Toch heb ik er meer beeld bij. 😉
Dingsbums
Je weet wel, Dinges. In het Duits kun je daarvoor ‘Dings’ gebruiken, ‘Dingsbums’ klinkt echter stukken mooier. Omdat je het woord voor alles waar je niet op kunt komen in kunt zetten, kun je er ook der, die en das voor gebruiken. In noodgevallen kun je zelfs het meervoud ‘Dingsbumse’ inzetten, maar dat is minder gebruikelijk.
Iemand die het woord Dingsbums graag in de mond neemt is de ‘online Omi’ die ‘sagt wie es ist’, Renate Bergmann. Haar Twitter-account (voor het een bruinhemdenplatform werd, versteht sich) werd zo’n hit dat de bedenker van de online Omi (Torsten Rohde) besloot de 82-jarige viervoudige weduwe haar kijk op de wereld in meer dan (toen nog) 140 tekens te laten delen. Ze schrijft inmiddels ook zeer vermakelijke boeken, erg leuk als je je Berlinerisch ook wat wilt oppoetsen.
Ich bin nicht süß, ich hab bloß Zucker – Eine Online-Omi sagt, wie’s ist, Renate Bergmann
der Schneebesen
Zo’n woord waar je eigenlijk nooit over nadenkt, tot de jouwe achter het fornuis valt en voor altijd onbereikbaar wordt: de garde. Letterlijk ‘sneeuwbezem’, wat ik prachtig vind. Net zo mooi eigenlijk als (oeps, bonuswoord!) ‘Butterflöckchen’, letterlijk ‘botervlokje’, in de praktijk een met een mespunt of lepeltje afgemeten brokje/puntje boter. Je ziet, koken is in het Duits een haast sprookjesachtige belevenis.
das Kopfkino
Wij bedenken allerlei rampscenario’s bij alles wat er mis zou kunnen gaan, bij een Duitser gaat dan de Kopfkino aan, letterlijk een bioscoop in je hoofd. Toch een fraai woord voor een akelig fenomeen. In theorie kan de Kopfkino overigens ook mooie dagdromen laten zien, maar het wordt vooral gebruikt voor het afspelen van rampenfilms… Doe mij maar Hafenkino...
der Morgenmuffel
Tegen de Morgenmuffel moet je ’s morgens niet praten. Beter zet je hem in stilte een bak dampende koffie en ander krachtvoeder voor, in de hoop zijn ochtendhumeur te verjagen (tevens met het oog op lijfsbehoud). Opmerkelijk genoeg is er geen vrouwelijke vorm en moet ook het vrouwelijke ochtendhumeur het met Morgenmuffel doen. Een gewone Muffel is er trouwens ook, dat is iemand die per definitie een pesthumeur heeft.
der Frechdachs
De Frechdachs is letterlijk een ‘brutale das’, maar dat doet het ‘m toch net niet. Dit woord voor brutale aap was staat al lang op mijn favorietenlijstje. Omdat het heel onschuldig is en meestal van kinderen gezegd wordt zijn mensen vaak verbaasd als ze denken me een apenstreek te leveren (een hapje van mijn bord nemen, bijvoorbeeld) en ik ze daarop uitmaak voor Frechdachs. Des te groter het effect (en de kans dat ze voortaan van mijn bord afblijven – don’t come between the Nazgul and its prey!).
der Kunstbanause
Der Kunstbanause heet bij ons een cultuurbarbaar. Helaas kende ik het woord nog niet toen ik jaren geleden 10 no-budget-films zag tijdens het Kurzfilm-Festival. Het was zeker toepasselijk geweest, want terwijl de hele zaal lyrisch en erudiet zat te doen vond ik 7 van de 10 films buitengewoon ruk. Een vrouwelijke cultuurbarbaar is overigens ‘die Kunstbanausin’, wat misschien wel een nog mooier woord is.
der Freudentaumel
Euforie, vreugderoes, dronkenschap-uit-vreugde: Taumel is verwant met ons tuimelen. Ik stel me bij dit woord echter niet iemand die beschonken over straat zwalkt, maar heel veel vreugde die in één keer naar binnen wil. Alsof je een kast of deur opentrekt, en de lang vergeten vreugde tuimelt en buitelt over elkaar en zichzelf heen. Of die vreugde uit kaas, wijn of luisterboeken van Philipp Schepmann bestaat kun je natuurlijk zelf bepalen.
Nu we hier toch zijn: de Sprinkenhof is een bijzonder gebouw – alle architectuurfans moeten sowieso eens naar het Kontorhausviertel.
das Gedöns
Gedöns is net als Dingsbums een woord dat je voor heel veel in kan zetten, in dit geval voor negatieve dingen. Gedöns is onnodig gedoe, een toestand, maar kan ook gezegd worden van gelul en gezwets. Het komt van het Nederduitse Gedööns (gedoe) en is verwant met het Middelhoogduitse gedense (rondtrekken, heen- en weer trekken/slepen). Synoniemen zijn, hou je vast: Brimborium en Klimbim. (Ik zei toch dat mijn lijstje met mooie woorden steeds groeit?)
Das Pipapo en das Brimborium
Is al die heisa en poespas voor het kerstdiner echt nodig, of kunnen we ook zonder al die toestanden? Professor Bietigheim, uit de culinaire Krimis van Sebastian Carsten Henn, weet overigens zowel van Pipapo als van kerstdiners het een en ander.
Hüpfen
Hüpfen vind ik, net als zijn Nederlandse broer huppelen, een buitengewoon vrolijk woord. Het zou vaker gebruikt moeten worden. Toen mijn voormalige buurkinderen nog heel klein waren hüpften wij regelmatig wie ein Kanguru. Maar aangezien de krummels nu te groot en cool zijn en bovendien in regelrechte draken zijn veranderd (daar begint Frechdachs nog niet eens de lading te dekken…), wordt er niet meer gehüpft.
allmählich
Het woord allmählich heb ik van Philipp Schepmann geleerd. Philipp Schepmann is mijn favoriete luisterboekenvoorlezer en het woord betekent ‘gaandeweg, langzaamaan’.
“Allmählich begriff ich, was er vor hatte und rannte davon”
– gaandeweg begreep ik wat hij van plan was en maakte me uit de voeten.
Het is een beetje een gedragen woord dat je in spreektaal niet veel hoort, maar daardoor niet minder prachtig. Daarbij moet ik wel toegeven dat Philipp Schepmann wat mij betreft ook het telefoonboek zou kunnen voorlezen en dat ik dan nog steeds geboeid zou luisteren. Een beetje zoals David Attenborough het woord ‘indeed’ zegt.
Maar goed. Ik dwaal af. Een prachtig boek dat Philipp me net voorgelezen heeft is trouwens Herrn Haiduks Laden der Wünsche van Florian Beckerhoff. Het gaat over een Berlijnse kioskeigenaar en een verloren loterijlot waar 13 miljoen euro op valt. De zoektocht naar de winnaar brengt de hele buurt in rep en roer. Ik vond het geestig, ontroerend en boeiend, én het woord allmählich komt erin voor 😉
Herrn Haiduks Laden der Wünsche, Florian Beckerhoff
(Voorgelezen door Philipp Schepmann)
i-Tüpfelchen
Als wij iets netjes af willen ronden zetten we de puntjes op de i, een Duitser zet een i-Tüpfelchen. En dat gaan wij nu ook doen met dit artikel 😉
Also. Dit waren mijn favoriete Duitse woorden. (Voor het moment – volgende week zijn er vast weer woorden bij gekomen.)
Morgen overhoring!
Leer nog veel meer mooie Duitse woorden:
- Creatieve Duitse scheldwoorden
- 11 wunderbare uitdrukkingen voor op een feestje
- Je Duits verbeteren voor de tv
Kom je in Hamburg oefenen?
Geen betere plek om je Duits in de praktijk te oefenen dan in Hamburg, natuurlijk! Deze pagina helpt je op weg om je reis te plannen. Bekijk ook deze artikelen voor nog meer inspiratie:
- 100 dingen die je in Hamburg gedaan moet hebben
- Insider tips: Hamburg voor gevorderden
- Veel Hamburg voor weinig geld: de beste budgettips voor een stedentrip Hamburg
- 11x fijne reisgidsen over Hamburg
De uitgelichte afbeelding maakte ik tijdens een herfstwandeling in Ottensen.
