Knipper met je ogen en je hebt ‘m zo gemist, de grenspaal Nobistor. Geen wonder, want hij staat aan de Reeperbahn, en daar is natuurlijk tamelijk veel loos. Je zou zomaar afgeleid kunnen worden.
Voor sommige bezienswaardigheden in Hamburg hoef je niet heel veel moeite te doen. Om de Michel of het Rathaus kun je bijvoorbeeld gewoon niet heen.
Maar voor andere bezienswaardigheden moet je iets harder je best doen, bijvoorbeeld voor die grenspaal.
Omdat deze bezienswaardigheden klein zijn, niet opvallen in het straatbeeld of een beetje verstopt zijn. Of omdat ze aan de Reeperbahn staan. Ik ga graag juist naar dit soort bezienswaardigheden en monumenten op bezoek. Noem het een nerdy hobby, als je wilt. 😉
Vandaag zoeken we een grens op, en wel die tussen Altona en Hamburg: de originele grenspaal die vroeger deel uitmaakte van de Nobistor.
Grenspaal Nobistor
Je vraagt je misschien af: ‘Hoezo grens tussen Hamburg en Altona? Is Altona niet een wijk in Hamburg?’ Sinds 1938 wel, maar daarvoor was Altona een zelfstandige stad.
De grens tussen Altona en Hamburg-St. Pauli
De grens bevond zich aan de Reeperbahn, ter hoogte van no. 170 en de club Molotow en scheidde het op dat moment Holsteinische Altona van St. Pauli in Hamburg. Het is een grenspaal (‘Grenzsäule’ of ‘Grenzpfeiler’) uit 1848 die deel uitmaakte van de Nobistor.
Deze poort was namelijk geen stadspoort zoals je zou verwachten – steen, misschien met een torentje en in elk geval met een dikke deur – maar bestond gewoon uit twee identieke grenszuilen. Van de andere zuil zijn alleen nog brokjes bewaard gebleven die nu in het Hamburg Museum wonen.
Torschluss
Tot 1798 gingen de stadsgrenzen na zonsondergang gewoon op slot: Torschluss. Dikke pech als je er nog doorheen wilde. Dit is overigens de oorsprong van het woord ‘Torschlusspanik’, waar we het dringend ook binnenkort over moeten hebben in de categorie favoriete Duitse woorden. (Dit terzijde.)
Vanaf 1798 werd geleidelijk de zogenoemde Torsperre ingevoerd: tegen betaling kon je voortaan ook ’s avonds en ’s nachts de stad in en uit. Niet al te lang nadat de grens bij Nobistor was opgericht, in 1860, werd de Torsperre opgeheven en werden de grenspalen overbodig.
De grenspaal onder Denkmalschutz
Sinds 1943 (!) staat de grenspaal die nog overeind staat onder Denkmalschutz. Ik vind het ronduit fasscinerend dat men in dat jaar tijd had om met monumentenzorg bezig te zijn. Daarbij is het een groot wonder dat de paal niet gesmolten is tijdens de bombardementen van juli en augustus 1943 (ik neem overigens aan dat de paal voor die tijd onder Denkmalschutz is komen te staan, omdat er na de zomer van ’43 bijna geen Hamburg meer over was en het toch wel erg opmerkelijk zou zijn als er op zo’n moment aan monumentenzorg gedaan werd).
De zuil werd in 2013 door de Denkmalverein Hamburg gerestoreerd, en er zijn actiegroepen bezig te zorgen dat ook de fragmenten van de tweede grenszuil worden gerestoreerd en weer worden opgesteld, zodat de Nobistor weer als grens herkenbaar wordt.
Bezoeken in de buurt van de grenspaal Nobistor
Ben je in St. Pauli? Dan is er genoeg te ontdekken in de omgeving van de grenspaal Nobistor:
- Om te beginnen natuurlijk de wijken Altona en St. Pauli.
- Een paar meter van de grenspaal vind je de Beatles-Platz.
- Een paar honderd meter de andere kant op ligt de Joodse begraafplaats, een van de grootste bewaard gebleven joodse begraafplaats ter wereld, midden in de stad.
- En heel veel street art in St. Pauli.
- Op zondag: de Fischmarkt.
- Uitgaan op de Reeperbahn, bijvoorbeeld naar poetry slam of live muziek bij Molotow.
Op naar Hamburg!
Kun je niet wachten om naar Hamburg te gaan, dan helpt deze pagina je op weg om je reis te plannen. Met de trein ben je er zo! Bekijk ook deze artikelen voor nog meer inspiratie:
