Inferno – de titel van Keith Lowe’s boek over de bombardementen op Hamburg in de zomer van 1943 had niet passender kunnen zijn. De aanval die de Britten en Amerikanen in de zomer van 1943, deze week precies 80 jaar geleden, loslieten op Hamburg was er een die de wereld nog nooit gezien had. Tien dagen lang bestookten ze de stad met meer dan 9.000 ton bommen, met als plan de stad helemaal van de kaart te vegen. De branden die de vuurbommen veroorzaakten bleven een maand lang branden en waren tot 200 mijl ver vanuit de lucht zichtbaar.
De Hamburgers zelf hadden nauwelijks tijd om te begrijpen wat hier gebeurde. Toen ze uit hun verwoeste kelders en schuilkelders kwamen, stonden ze oog in oog met wat je je niet anders kunt voorstellen dan ‘a whole new dimension of hell’: een vlammenzee die tot aan de horizon reikte, wegen die waren veranderd in fikkende rivieren van gesmolten asfalt. Zelfs de kanalen stonden in brand, om nog te zwijgen van orkaanachtige winden.
Inferno
Inferno, the Destruction of Hamburg 1943, is Keith Lowe’s grondige verslag van de bommenregen op Hamburg in de zomer van 1943, voor het eerst vanuit het perspectief van zowel de Geallieerden als de Hamburgse bevolking. Bij de Hamburger Feuersturm vielen tussen 24 juli en 3 augustus 45.000 doden (meer dan na de atoombom op Nagasaki) en 38.000 gewonden. Meer dan een miljoen mensen raakte ontheemd en moest Hamburg ontvluchten. Grote delen van Hamburg lagen geheel in as.
Operatie Gomorra
Churchill en Roosevelt waren het eerder in 1043 eens geworden over een gecombineerd bombardement op Duitsland. De waren Geallieerden nog niet sterk genoeg om het Europese vasteland succesvol binnen te vallen en ze geloofden dat dit de enige effectieve manier was om Duitsland flink schade toe te brengen en zelf het luchtruim te kunnen domineren. Hoofddoel was de vernietiging van Duitse industriële en militaire locaties, maar daarnaast was er een belangrijke rol weggelegd voor het breken van het moreel van de burgerbevolking door middel van terreur.
De Geallieerden gaven hun monsterplan de naam Operation Gomorrah. Aluminiumsnippers onder de codenaam ‘Window’ verstoorden de radar en maakten zo de verdediging van Hamburg zo goed als onbruikbaar. Vanaf de laatste week van juli bombardeerden de Britten ’s nachts, de Amerikanen overdag. Aan één stuk door, tien dagen lang. Hamburg was op dat moment gort- en gortdroog, want de zomer van 1943 was een ongebruikelijk hete. De uitgedroogde stad verdween, geholpen door droogte en zeker ook harde wind, in een verschrikkelijke vuurstorm.
Inferno, verslag van de hel vanuit twee perspectieven
Keith Lowe heeft, als eerste historicus ooit, ooggetuigen in zowel Groot-Brittannië, als Duitsland en Amerika geïnterviewd en honderden brieven, dagboeken, verslagen uit eerste hand en documenten verzameld. Inferno laat zien dat ook een onmogelijke en onmogelijke geschiedenis een menselijke kant heeft: de moeizame aanloop naar de geallieerde aanval, de horror van de vuurstorm en de verschrikkelijke nasleep van de bombardementen op Hamburg. Het resultaat is… heftig.
Ik ben best een snelle lezer, maar over dit boek heb ik jaren gedaan. Jaren, ja, want ik moest het steeds even wegleggen. Je leest over de verbijstering bij de Hamburgers, die geloofden dat het wel los zou lopen omdat de Britten en de Amerikanen toch zeker zelf gebruik zouden willen maken van de haven zodra ze Hamburg waren binnengevallen. Je leest ook hoe de Britten daarentegen dachten dat een operatie van deze omvang de oorlog toch wel rap tot een einde zou moeten brengen, maar ook dat was niet het geval. Sterker nog, in tegenstelling tot de rest van de stad, herstelden de haven en de industrie nog het snelst.
Keith Lowe gaat in op alle argumenten over de moraliteit van het bombarderen, maar hij wijst niet met een vinger en strijkt ook niet over zijn hart. Hij beschrijft zo goed mogelijk wat er in Hamburg gebeurd is in de zomer van 1943.
Inferno is wat je noemt een ‘bumpy ride’: de verhalen zijn heftig en zeer gedetailleerd, en het geheel is soms wat overwhelming. Maar het is ook een van de indrukwekkendste boeken over de oorlog die ik ooit gelezen heb. Als je de kans krijgt, raad ik je zeker aan het te lezen.
Inferno, the Devastation of Hamburg 1943, Keith Lowe
(Ook wel: Inferno, the Fiery Destruction of Hamburg 1943)
Door mij op zeer professionele edoch zeer schematische wijze aangegeven overzicht van de door bombardementen verwoeste delen van Hamburg
Meer lezen over Hamburg en de Tweede Wereldoorlog
- De kinderen van de Bullenhuser Damm
- De Altonaer Blutsonntag
- Stolpersteine in Hamburg
- Een stolpertonstein voor Liddy Bacroff
- De Joodse begraafplaats van Altona
- De energiebunker van Wilhelmsburg
De roman Trümmerkind, van Mechtild Borrmann vertelt het aangrijpende en spannende verhaal achter de waargebeurde maar nooit opgeloste Trümmermorde, die kort na de oorlog in het puin van Hamburg werden gepleegd.
Uitgelichte afbeelding: This photograph CL 3400 comes from the collections of the Imperial War Museums, public domain
